Koronavirüs hayatımıza getirdiği birçok sınırlamanın yanı sıra yeni kavramlar ve kurallarla da tanışmamıza yol açtı. Seyahat özgürlüğünün dünya çapında büyük kısıtlamalara uğradığı bir dönem yaşıyoruz. Bunlardan bir tanesi de “aşı pasaportu” ve AB ülkeleri içinde daha yumuşatılarak adlandırılan “dijital aşı(covid) sertifikası”.
Bu konu özellikle Avrupa Birliği içinde uzun zamandır tartışılıyor. Haziran ayında bu yönde birçok kritik karar alındı. Bu yazıda hem bu gelişmeleri paylaşmak hem de olası yeni adımlar konusunda sizleri bilgilendirmek istiyorum.
Avrupa Birliği’nin “dijital aşı sertifikası” alınan son kararlara göre aşı olanlara seyahatlerde kolaylıklar sağlayacak ve 1 Temmuz’dan itibaren yürürlüğe girecek. Bunun yanı sıra AB’ye üye ülkeler, aşılarını tamamlayan üçüncü ülke vatandaşlarının da AB’ye seyahatine izin verilmesi tavsiyesinde uzlaşmaya vardı. Yani çift doz aşısını yaptıranlar Avrupa Birliği ülkelerine seyahat edebilecekler.
Aşı Pasaportu
Türkiye’de 2 doz aşınızı olduysanız, Sağlık Bakanlığı HES (Hayat Eve Sığar) uygulaması ya da e-Nabız uygulamaları üzerinden aşı kimliği yaratabilir, yurtdışı seyahatlerinde kullanabilirsiniz. “Aşı pasaportu” olarak bu tür çift doz aşınızı olduğunuzu ve türünü gösteren bir belgeyi ya da dijital kaydı seyahat sırasında sizden istediğinde göstermeniz gerekiyor. Bu uygulama vize işlemlerinde de yeni bir belge yükü ve bürokrasi yaratacak gibi de görünüyor.
Dünya Sağlık Örgütü aşı pasaportu konusundaki uygulamalara sıcak bakmadığını 2021 yılı başında aldığı kararlarda dile getirdi: “Aşıların (virüsü) bulaşmayı azaltmadaki etkisi ile ilgili veriler ve mevcutta dünyada çok sınırlı aşılama bulunduğu göz önüne alındığında ülkelerin gelen yolculardan aşı olduğuna dair kanıt istememesi…”
Aşı pasaportu tartışmalarının bir diğer yönü de aşı olmak istemeyenlerin sayısının her ülkede azımsanmayacak düzeyde olması. Bu kişilerin temel bir insan hakkı olarak kabul edilen seyahat özgürlüğü konusunda karşılaşacakları engeller artacak görünüyor. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’nin (IATA) Travel Pass olarak adlandırılan dijital sağlık belgesi, yolculara aşı durumları ve tıbbi tesislerden koronavirüs test sonuçları gibi konularda sertifika alma ve bu bilgileri havayolları, sınır yetkilileriyle paylaşma yolu sağlayacak bir sistem üzerinde çalıştığı yönünde bilgiler de var.
Ancak son gelişmeler aşı olmuş ve seyahatini başka bir ülkede geçirmek isteyenler için ümit verici olsa da uygulamada AB’ye üye ülkeler arasında hala farklılıklar bulunuyor. Örneğin her aşı her ülkede geçerli değil. Avrupa Birliği içinde aşı olan kişilerin seyahatlerini kolaylaştıracak olan dijital kimlikte Avrupa İlaç Dairesi (EMA) tarafından onaylı BioNTech- Pfizer, AstraZeneca, Moderna ve Johnson & Johnson aşıları yer alıyor. Örneğin bizim ülkemizde de kullanılan Çin aşısı Sinovac henüz bu kimlikte tanımlanmamış durumda, aynı şekilde Rus aşısı SputnikV de.
Avrupa Birliği ülkelerinde farklı uygulamalardan bazı örnekler verelim. Örneğin tüm dünyada turistlerin önde gelen tercihlerinden biri olan Fransa, dünyanın bütün ülkelerinden aşılarını tamamlamış ziyaretçiler için kapılarını 9 Haziran’da açtı. Yeni kurallara göre, aşı olan AB vatandaşları ile Fransa’nın “yeşil” listesinde yer alan Güney Kore, Japonya ve İsrail’den gelenler Covid-19 testi istenmeksizin ülkeye seyahat edebiliyor.
Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından kullanım onayı verilen aşıları kabul eden Fransa, ülkeye seyahat edecek olanlarda BioNTech/Pfizer, Moderna veya AstraZeneca aşılarının ikinci dozunun en az iki hafta önce tamamlanmış olması, tek dozluk Johnson&Johnson aşısının da en az dört hafta yapılmış olması şartı arıyor. Bu bölgelerden gelen aşı olmamış vatandaşların ise sadece bir cenazeye katılma, tedavi görme gibi çok gerekli nedenlerle ülkeye girişine izin verilebilecek. Fransa’nın “kırmızı listesinde” yer alan Türkiye, Güney Afrika, Bangladeş, Şili ve Kolombiya gibi ülkelerden gelenlerin ise aşı olsalar bile en az yedi gün kendilerini izole etmeleri gerekiyor.
İspanya da dünyanın birçok ülkesinden gelecek aşı olmuş turistler için kapılarını 7 Haziran’da açtı. “TravelSafe” adlı internet sayfasında İspanya’ya seyahatlere ilişkin ayrıntılı bilgiler yer alıyor. Farklı bir uygulamaya örnek olarak Yunanistan verilebilir: Bütün AB ülkeleri, ABD, Kanada, Rusya ve Çin’in bulunduğu yaklaşık 50 ülkenin vatandaşlarının Yunanistan’a gelmesine izin veriyor. Yunanistan’a seyahat etmek isteyenlerin aşı belgesi, negatif PCR test sonucu veya Covid-19’u atlattığını göstermesi gerekiyor. Yunanistan hükümeti BioNTech/Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Novavax, Johnson&Johnson, SputnikV, CanSino, Sinopharm ve Türkiye’de de kullanılan Sinovac aşılarını kabul ediyor.
Ancak Yunanistan’a seyahat etmeden önce “Visit Greece” adlı internet sayfasını ziyaret ederek son gelişmeleri öğrenebilirsiniz.
Almanya’ya AB ve Schengen Bölgesi dışından yapılacak seyahatlere hâlâ sadece zorunlu hallerde izin veriliyor. Buna rağmen Almanya bazı durumlarda Covid-19 sertifikalarını kabul etmeye başladı. Almanya’ya uçakla gelenlerden, hareket etmeden önce PCR testi istenirken, aşı olduğunu belgeleyenler bu testten artık muaf tutuluyor. Almanya, BioNTech/Pfizer, Moderna veya AstraZeneca, Johnson&Johnson aşılarının dışındaki aşıları henüz kabul etmiyor. (Haziran 2021) İngiltere, Botsvana, Nepal, Mozambik gibi mutasyonlu virüs bölgesinden gelenlerin ise aşı olmuş olsalar bile karantinayı daha önce tamamlamasına izin verilmiyor.
Almanya’da mutasyona uğrayan koronavirüsün yaygın olduğu ülkeler “virüs varyant bölgesi” olarak değerlendirilirken, 100 bin kişide yedi gün içinde görülen koronavirüs vaka sayısının 200’ün üzerinde olduğu yerler “yüksek risk bölgesi,” bu sayının 50’inin üzerinde olduğu ülke ve bölgele ise “riskli bölge” olarak sınıflandırılıyor. Robert Koch Enstitüsü’nün sayfasındaki bilgilere göre, Türkiye 6 Haziran’dan beri “riskli bölge” listesinde yer alıyor.
Danimarka, Slovenya, Letonya, Estonya, Avusturya, Polonya ve Litvanya gibi AB ülkeleri ise Almanya’ya benzer bir tutum izliyor. AB dışından gelenlerin zorunlu haller dışında ülkeye seyahatlerinde kısıtlamalar uygulanırken, aşı olanlar test ve karantinadan muaf tutuluyor. Bazı AB ülkeleri yapılan aşıları kabul etmek için ikili anlaşmalar imzaladı. Macaristan, Türkiye, Slovenya ve Sırbistan’dan gelen aşı olmuş kişileri kısıtlamalardan muaf tutuyor.
Avrupa Birliği’ne üye 27 ülkenin bütün güncel seyahat kurallarıyla ilgili bilgileri “Reopen EU” adlı internet sayfasından edinebilirsiniz. Bu kuralların sık sık değiştiğini tekrar hatırlatıyorum.
ABD’ye seyahat kuralları
ABD henüz aşı pasaportu ya da digital aşı kimliği gibi bir belge istemiyor. Ancak Aşı yaptırmış olan yolcular Amerika Birleşik Devletleri’ne varışlarından sonraki 3 ila 5 gün arasında test yaptırmaları ve hastalık semptomlarını takip etmeleri isteniyor. Semptom tespit edilmesi durumunda yolculara tekrar test yaptırmaları ve kendilerini karantinaya almaları öneriliyor.
Aşısı olmayan yolculara, seyahat sonrası tekrar test yaptırmaları durumunda 7 gün, test yaptırmamaları durumunda ise 10 gün karantinada kalmaları öneriliyor.
Yolcuların seyahat edeceği eyaletlerdeki yerel otorite kurallarını takip etmeleri gerekiyor. Detaylı bilgiye bu sayfa üzerinden ulaşabilirsiniz.
Amerika Birleşik Devletleri aşı kriterlerine göre, yolcuların tam olarak aşılanmış (fully vaccinated) sayılabilmeleri için, Biontech/Moderna aşısından 2 doz ya da Johnson aşısından 1 doz yaptırmaları gerekiyor. Amerika Birleşik Devletleri aşı kriterlerine göre Sinovac ve Astra Zeneca aşısını yaptırmış yolcular, henüz tam olarak aşılanmış (fully vaccinated) yolcu kapsamında tanımlanmıyor.
Çin, İran, Avrupa Schengen bölgesi, Birleşik Krallık, İrlanda Cumhuriyeti, Brezilya, Güney Afrika ve Hindistan’da son 14 gün içerisinde bulunan veya bu ülkelerden çıkış yapacak yolcuların Haziran ayı itibarıyla Amerika Birleşik Devletleri’ne girişlerine izin verilmiyor.
Görüldüğü gibi hala her ülkenin farklı uygulamalarıyla ve seyahat özgürlüğünün önünde gittikçe büyüyen engellerle karşı karşıyayız. Covid-19 virüsü tüm gezginler, turistler ve seyahat severleri “Vizesiz Dünya” hedefinden uzaklaştırıyor. Virüs ile mücadele aynı zamanda bir seyahat özgürlüğü mücadelesine dönüştü.
AB Dijital Aşı Sertifikası nedir?
Dijital aşı sertifikası siyah-beyaz görselden oluşan bir QR kodu. Bu kod AB’nin 1 Temmuz itibariyle seyahatlerde kolaylık sağlamasını planladığı uygulamada standart verileri içermek üzere tasarlandı. Bunların başında da aşı olunup olunmadığını, Covid-19 atlatılıp atılmadığını veya aktüel testin sonucu yer alıyor. Aşı sertifikası AB vatandaşları ile AB’de ikamet hakkı bulunan kişilere ve AB ülkelerine seyahat hakkına sahip olanlara verilebilecek. Siyah-beyaz görünümlü koddan oluşan görsel, cep telefonlarına indirilen farklı uygulamalar üzerine tutulduğunda içerikteki verilerin okunması mümkün hale geliyor.
HEM GEZEN HEM OKUYAN
Shakespeare’den sonra, Dickens’la beraber muhtemelen en çok okunan İngiliz edebiyatçı olan Lord Byron skandallarla ve kahramanlıklarla anılan sıra dışı bir hayat yaşadı. Eğer 19. yüzyılda, 20. yüzyıldaki James Dean tipi bir “Hızlı yaşa, genç öl” felsefesi varsa, o kesinlikle Lord Byron’dan ilham almıştı. Byron 19. yüzyılın ilk çeyreğinin gerçek anlamda “rock star”ıydı.
Yaşamıyla eserinin iç içe geçtiği Genç Harold’ın Yolculuğu, Byron’ın Don Juan’la birlikte dünya edebiyatına armağan ettiği iki görkemli klasikten biridir. Bu büyük eserin ilk kısmı 1812’de yayınlanır yayınlanmaz büyük bir edebiyat olayına dönüşmüştür. Genç ve soylu Harold’ın ülkesinden ayrılmak zorunda kalarak meçhule doğru yola çıktığı bu kişisel destanın ilk durağı Napoléon Savaşlarının ve kadim geçmişin gölgesinin düştüğü Portekiz ve İspanya olur. Sonrasında Arnavutluk ve Yunanistan’a, Orta Avrupa ve kısmen Türkiye’den İtalya coğrafyasına dek uzanan yolculuklarında şair kendini ve Avrupa’nın köklerini arar.
Bir destan, bir seyahatname, bir Avrupa kültür atlası olarak da okunabilecek zenginlikteki Genç Harold’ın Yolculuğu, Hasan Aksakal’ın sunuşu ve Tamer Gülbek’in duru Türkçesiyle, iki yüz yılın ardından ilk defa dilimize kazandırılan gerçek bir başyapıt!
** Yazıda DW, BBC, VOANews Türkçe ve Hürriyet haber sitelerinden yararlanılmıştır.
PANDEMİDE VİZE VE AŞILARLA İLGİLİ SEYAHAT REHBERİ