Geçtiğimiz günlerde yaşanan değer kayıplarına rağmen hisse senedi piyasalarının popülerliği devam ediyor. Merkez Bankası, Şubat ayında faiz değişikliği yapmazken Mart ayında politika faizini 200 baz puan arttırarak yüzde 19 seviyesine yükseltti.

Piyasalara Merkez Bankası Şoku

Merkez Bankası başkanının beklenmeyen şekilde değiştirilmesi gündemi altüst etti ve dolar kuru saatler içerisinde 8,50 denemesi yaptı ve 8 lira civarında dengelendi. Buna karşılık olarak, borsa tarihimizde çok rastlanmamış hareketler görüldü ve XU100 endeksi 2 gün üst üste büyük kayıplar gösterdi, hisse senetlerinin çoğu tabanda alıcı bulamadı ve bu hızlı düşüşten sonra toparlanmalar yaşandı.

Piyasalar İstikrar İster

Daha önceden de belirttiğim gibi, piyasalar istikrarı sever. Belirsizlikler, risk ve olağandışı hareketler getirir. Ülkemizi ve piyasaları bu tür hareketlerden korumak için, sürprizlerle değil, planlı ve programlı ilerleyen bir ekonomi yönetimi ve para politikası gereklidir.

Bunların dışında, hızlı değişen gündemin piyalasar üzerindeki etkilerini öngörmek için bazı ekonomik göstergelerden faydalanılabilir. Bu yazımda bazı temel göstergelerden ve anlamlarından bahsedeceğim.

CDS (Credit Default SWAP)

Türkçe karşılığı kredi temerrüt takası olan CDS, haber ve veri platformlarında İngilizce kısaltmasıyla kullanılıyor. CDS, alınan bir kredinin geri ödenememe riskini gösterir ve CDS primi, bu riske karşılık ortaya çıkan sigortalama primini verir. Sattığı tahvili, bonoyu karşılayamama veya faizini ödeyememe riski, o ülkenin CDS primini yükseltir.

CDS’in yükseliyor olması riskin ve primin arttığını ve volatiliteye neden olabileceğini ifade eder, işler yolunda gitmiyor demektir. Siyasi, ekonomik, jeopolitik odaklardaki gündemler, ülkelerin CDS primini etkiler ve CDS, tüm risklerin dahil edildiği bir prim sunar. Ülkelerin 1/5/10 yıllık gibi farklı periyotlar için CDS verileri hesaplanır ve internet üzerinden bu verilere kolayca ulaşılabilir.

Aracınıza kasko yaptıracaksanız, aracın yaşı yüksekse, kaza geçmişi varsa vs., sigorta için ödeyeceğiniz prim de artar. CDS’i de bu şekilde düşünmek mümkündür.

Örnek olarak, borç itfa tarihi yaklaşmasına rağmen hazine, borcun karşılığını bulmakta zorlanıyor ise CDS yükselecektir, çünkü risk artmaktadır. Hazine, borcu ödemek için para bulmakta zorlanıyor ise bulacağı paraya karşılık daha yüksek faiz ödemek durumunda kalır ve bu şekilde o parayı bulur. Yani, risk artarken CDS artar, ve gösterge faizin artmasıyla sonuçlanır. Bu hikayenin özeti, CDS verisiyle takip edilebilir.

Türkiye’nin CDS’ini takip ederek piyasalar ile ilgili ön fikir elde etmek mümkündür. Yükselen CDS, hisse senedi piyasasına negatif etki eder, bir baskı unsurudur. CDS’teki yükselişe kurlardaki yükseliş eşlik ediyor olabilir. CDS ne kadar düşükse, o kadar iyidir. CDS yükselen bir trendde ise, hisse senetlerine temkinli yaklaşmak gerekir.

Türkiye’nin 5 yıllık CDS primi son bir yılda yaşanan gelişmelerle birlikte 500-600 aralığından 280 civarına kadar inmişti ve 300 – 350 aralığında dengelenmişti. Fakat, son günlerde yaşanan değişimlerle beraber hızlıca 450 civarına yükseldi.

Aynı zamanda CDS, risk primi ve volatilite bakımından farklı ülkelerin birbirleriyle karşılaştırılmasına da olanak sağlar. Örneğin, CDS Arjantin için 1500 üzerindeyken, Brezilya için 200 sınırında, Rusya için 100’ün hemen altında ve Almanya için 10 civarında.

• 

Gösterge Faiz

Faiz açısından ölçüt (benchmark) kabul edilir. Türkiye’de 2 yıllık tahvil faizine denk gelen faiz miktarıdır. CDS’teki artış veya azalışa eşlik ederek piyasalar için ipuçları verir. Devletin borçlandığı faiz miktarı olduğu için, gösterge faizin yükselmesi devletin sırtındaki ağırlığı arttırır ve bu da vatandaşlara ek yük olarak geri dönecektir.

Volatilite fazla olduğu için gösterge faiz olarak Türkiye’de 2 yıllık tahvil kullanılır. Volatilite ve faizlerin değişme sıklığı ve ihtimali daha düşük olsaydı daha uzun vadeli tahvili gösterge faiz olarak kullanabilirdik. Örneğin; Amerika’da 10 yıllık tahviller baz alınır. Biz ise, 2 yılın üzerindeki riski almak zor olduğu için 10 yıllık tahvili kullanamıyoruz.

Politika Faizi

Bir hafta vadeli repo faizidir. Her ay, Merkez Bankası tarafından Para Politikası Kurulu’nun (PPK) yaptığı toplantılar sonucu açıklanır. İleri dönemdeki enflasyon beklentisine göre ayarlanan bir değerdir.

Merkez Bankası, bankalara para verirken politika faizini kullanır. Eğer politika faizi yükselirse bankaların masrafları artar ve müşteriye sunulan kredi faizlerine yansır. Politika faizinin artması bankaların karlılığını negatif etkileyen bir unsurdur. Eğer politika faizi düşerse, bankalar daha kolay TL alabileceğinden kredi aktiviteleri de kolaylaşır, daha kolay kredi verirler.

Politika faizi, kurlar ile ters orantılı yapıdadır. Kur hareketliliğini sınırlamak isteyen Merkez Bankası, PPK kararıyla faiz miktarında ayarlama yaparak kurlara sınırlama getirmeye çalışabilir. Yüksek faiz, piyasaya dolar gelişidir denebilir. Doların bulunabilirliğini arttırır ve daha çok bulunabilen, ulaşılabilen maddenin değeri daha düşüktür.

Yüksek faizin dezavantajı tabii ki çoktur. Bir işe yatırım yaparak para kazanmaya çalışmak, piyasanın riskini almak demektir. Volatilite yüksekse, gündemdeki gelişmelerle işletmeniz zarar görebilir, kar edemez duruma gelebilirsiniz. Elinizdeki parayı korumak isteyebilirsiniz ve ev/araba alım satımı gibi işlere girmek istemezsiniz. Çünkü aynı parayı faize yatırdığınızda bu riskleri almadan getiri elde edersiniz. Bu da ekonomide ve piyasalarda daralmaya işaret eder. Yani, kur hareketini sınırlamak için faizi çok yükseltirseniz, ekonomide daralmaya yol açabilirsiniz.

Eğer politika faizleri daha düşük seviyelere çekilirse; para, yattığı yerden para kazanmayacaktır. İnsanlar daha düşük maliyetle bankalardan para satın alarak (kredi çekerek) işletmeler kurar ve ekonominin dönmesine dolaylı yoldan katkıda bulunur. Ama düşük faizin uygulanması için de diğer koşulların uygun olması gerekir, tek başına uygulanabilir değildir.

Yüksek faiz ise bir neden değil, sonuçtur. Faizin yüksekliğinden yakınmak yerine ekonomiden başlamak üzere reformlar yapmak gerekir. Tartışmayı salt faiz seviyesine indirgemek yanlıştır. Düşük faize sahip ülkeler, sadece faizi düşürerek o noktaya varmazlar, varamazlar. Ekonomik şartların buna elverişli olması gereklidir.

Tüm bu parametreler göz önünde bulundurularak politika faizinin ayarlanması gerekir. Merkez Bankası, bunları dikkate alarak para politikasını belirler, politika faizini aylık olarak düzenler ve kamuoyuyla paylaşır.

Dolar Endeksi (DXY)

6 önemli para birimi karşısında doların performansını gösteren parametredir. Amerikan Merkez Bankası FED tarafından hesaplanmasına başlanmış bir veridir. Zaman içerisinde değişikliklere uğramakla birlikte günümüzde Euro, İngiliz Sterlini, Japon Yeni, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı kullanılarak hesaplanır.

Dolar endeksi, doların bu 6 para biriminin geometrik ortalaması karşısındaki değerini ve gücünü gösterir. Dolar endeksinin yükselmesi, doların dünya çapında güçlenmesi demektir. Doların çok yükselmesi veya çok düşmesi Amerika’nın da işine gelmeyeceği için, FED’in para politikaları yoluyla bu endekste dalgalanmalar görülür.

Ülkemizde dolar kuru yükselirken veya düşerken, dolar endeksine göz atmakta fayda vardır. Yaşanan hareketin ülke içindeki dinamiklerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını gösterecektir. Örneğin, dolar kısa zamanda yüzde 10-20 gibi bir yükselme gösteriyorsa ve dolar endeksinde bu yönde bir gelişme yoksa, bu durum ülkemizin gündeminden ve yurtdışıyla ilişkilerinden kaynaklanıyor olabilir.

Benzer şekilde, dolar endeksi yükseliş trendinde ise, ülke gündemine de göz atmak şartıyla USDTRY kurunda da yukarı bir hareket beklenebilir.

Herhangi bir enstürmanda yatırım yaparken bu göstergelere dikkat etmekte fayda vardır. Aralarındaki basit ilişkiye dayanarak tahminlerde bulunmak mümkün hale gelir. Yatırımcılık anlayışı bu tür finansal verilere dayandırılırsa başarılı olma ihtimali de artacaktır.

Eşime…

Son olarak, tüm insanlığının ve meziyetlerinin yanında hayatıma anlam katan güzel ve sevgili eşimin doğum gününü kutlamak istiyorum. Doğum günün kutlu olsun Yasemin, iyi ki varsın, nice sağlıklı ve mutlu yaşlara…

---