Hayvan hakları yasası henüz tasarı aşamasında iken Sayın Av. Elvan Kılıç’ın tasarının olumlu ve olumsuz yanları hakkındaki görüşlerini yansıtan bir yazı yayınlamıştık. İlgili yazımıza bu linkten ulaşabilirsiniz.

Yasa onaylandıktan sonra bir çok hayvan hakları savunucusu sivil toplum kurluşunun itirazlarını izledik. Kimileri yasayı “Katliam Yasası” olarak değerlendirirken, kimileri de öngörülen cezaları yetersiz buldu. Bazı detaylar bakanlığın yayınlayacağı genelge ve yönetmeliklerle açığa kavuşacak. Gelin onaylanan bu yasayı bir kere daha Av. Elvan Kılıç’ın değerlendirmesi ile okuyalım.

Hayvan Hakları Yasası ile İlgili Değişiklikler

4. Yargı paketi kapsamında hükümete sunulan torba yasanın içerisinde hayvanların daha iyi korunabilmesi ve hayvanlara karşı işlenen suçların cezasız kalmaması için koruyucu hükümler bulunmakta idi. 09/07/2021 tarihinde Tarım, Orman ve Köy işleri Komisyonunda yapılan görüşmeler sonucunda hayvanların korunması, hakları ve hayvan sahiplerinin sorumluluklarına ilişkin kanun teklifi kabul edilmiştir. Buna göre kabul edilen hükümler 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na yansıtılmıştır. Yansıtılan bu hükümler bahsi geçen kanunlarda değişiklikler getirmiştir. 14/07/2021 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan bu değişiklikler:

1. Yerel yönetimler, gönüllü kuruluşlarla iş birliği içerisinde, sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanların korunması için hayvan bakımevleri kurarak onların bakımlarını ve tedavilerini sağlar ve eğitim çalışmaları yapacaktır. Ayrıca yerel yönetimler, ilgili karar organının uygun görmesi halinde hayvan hastanesi kurmak için yetkilidir. (7332 sayılı değişiklik getiren kanunun 2. Maddesi) Yerel yönetimler yani belediyeler tarafından hayvanlar bakımevine götürülebilecek. Hayvan bakımevi kurma zorunluluğu olmayan belediyeler ise sorumluluk alanındaki bu hayvanları en yakın hayvan bakımevine götürecektir.
2. Rehabilite edilmemiş sahipsiz köpekler, belediyelerce hayvan bakımevlerinde veya geçici ünitelerde kısırlaştırılarak veri tabanına kaydedilecek. Geçici ünitelerde yapılan kısırlaştırmalar sonrasında, köpekler alındıkları ortama bırakılmadan önce sağlıklarına kavuşmaları için gerekli tedbirler alınacaktır. Tüm bunlar Bakanlık nezdinde yapılacak olup bu getirilen hüküm ile aynı zamanda sahipsiz hayvanların yerel yönetimlerce kısırlaştırılıp “Kısırlaştır, aşılat, yaşat” ilkesiyle sahipsiz hayvanların rahat yaşamaları hedeflenmektedir.
3. Kedi ve köpek sahipleri, hayvanlarını dijital kimliklendirme yöntemleriyle kayıt altına aldırmakla yükümlü olacaklardır. (7332 sayılı kanun 2/2. Madde) Buna göre djital kimliklendirme yöntemlerine ilişkin esaslar Bakanlık tarafından belirlenen yönetmelik çerçevesinde uygulanacaktır.
4. Ev hayvanı ve kontrollü hayvanları bulundurma, sahiplenme şartları, hayvan bakımı, korunması konularında verilecek eğitimle ilgili usul ve esaslar, sahiplenilerek bakılan hayvanların çevreye verecekleri zarar ve rahatsızlıkları önleyici tedbirler, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek ve uygulanacaktır. Buna göre evinde birkaç sayıdan fazla evcil hayvan bulundurmak artık eskisi gibi olmayacaktır. (7332 sayılı kanun 3. Madde) Kanuna aykırı davranan hayvan sahiplerine bu madde hükmünden hayvan başına bin Türk lirası cezası verilmesi öngörülmüştür.
5. Ev hayvanı satış yerlerinde kedi ve köpek bulundurulamaz, ancak buralarda Bakanlıkça izin verilen ev hayvanı üretim yerlerindeki kedi ve köpeklerin satışı yapılacaktır. Bu hüküm ile Pet-Shop mağazalarında, ortamların bakımsız olması ve hayvan sağlığı ve etolojisi bakımından uygun olmaması sebebiyle kedi ve köpek satışının yasaklanması hedeflenmektedir. (7332 sayılı kanun 4. Madde) Bu madde hükmüne aykırı davranan işletme sahiplerine hayvan başına bin iki yüz Türk lirası idarî para cezası öngörülmüştür.
6. “Hayvanlara cinsel saldırıda bulunmak veya tecavüz etmek, Bakanlıkça belirlenen tehlike arz eden hayvanları üretmek, sahiplenmek, sahiplendirmek, barındırmak, beslemek, takas etmek, sergilemek, hediye etmek ve bunların ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak, hayvanlara işkence yapmak veya acımasız ve zalimce muamelede bulunmak, ev hayvanını terk etmek.” ibareleri getirilmiş ve mevcut kanuna bu değişiklikler eklenmiştir. Böylece hayvanlara işkence yapmak fiili ile acımasız ve zalimce muamelede bulunmak fiilleri, nitelikleri ve ağırlıkları dikkate alınarak belirtilen bentlerden çıkarılıp müstakil olarak düzenlenmek istenmiştir. Mevcut halde kabahat olarak yaptırıma tabi tutulan bu fiiller ile hayvanlarla cinsel ilişkide bulunmak fiili, teklifle suç kapsamına alınarak bu fiilleri işleyen kişilere adli yaptırım uygulanması hedeflenmiştir.

Yeni getirilen kanun teklifi çerçevesinde yapılan para cezaları değişikliği ve getirilen adli yaptırımlar ise şu şekildedir:

• Tehlike arz eden hayvanların belirlenmesine ilişkin Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılacak düzenleme yürürlüğe konuluncaya kadar; Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio türlerini veya bunların melezlerini üreten, sahiplenen, sahiplendiren, barındıran, besleyen, takas eden, sergileyen, hediye eden ve bunların Türkiye’ye girişini, satışını ve reklamını yapana hayvan başına 11 bin lira idari para cezası verilmesi öngörülmüştür.

• Nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası; bir hayvan neslini yok eden kişi beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

• Bir ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldüren kişi altı aydan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu hüküm oldukça yenilik getiren bir hükümdür çünkü daha öncesinde hayvanların öldürülmesi adli yaptırıma bağlanmamıştır. Bu yaptırım ile suçların cezasız kalmaması ve cezaların caydırıcı özelliği ile hayvanlara karşı işlenen suçların azaltılması hedeflenmektedir.

• Cinsel saldırıda bulunan veya tecavüz eden kişi altı aydan üç yıla kadar hapis ve yüz günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır. Bir önceki hüküm kadar önem arz eden bir diğer değişiklik olup güncel kanunun 11. Maddesinde değişiklik yapılmıştır. Kanunun 11’inci maddesinde yer alan ‘Hayvanlarla cinsel ilişkide bulunan kişi 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır’ ifadesindeki ‘ilişki’ kelimesi yerine ‘hayvana tecavüz’ ya da ‘hayvana cinsel taciz’ ifadesi kullanılması ve bir yaptırıma bağlanması geç de olsa gerekli bir düzenlemedir.

• Bir ev hayvanına veya evcil hayvana işkence eden veya acımasız ve zalimce muamelede bulunan kişi altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması öngörülmektedir.

Ayrıca yapılan yeni düzenlemelerle kamu kurum ve kuruluşları, hayvanların etolojisine ve habitatına uygun, serbest dolaşımlarına imkân sağlayan doğal yaşam parkları kurabilecektir. Yunusların, hayvanat bahçelerinde bir kafese tıkılan vahşi hayvanların serbestçe dolaşabilecekleri yaşam parkının kurulması hayvanların yaşam hakkı açısından yararlı olacaktır. Yıllardır STK’lar tarafından iletilen bu talep ile hayvanat bahçeleri ile doğal yaşam parklarının kuruluşu ile çalışma usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle uygulanacaktır.

Sonuç olarak sahipli -sahipsiz hayvanların daha iyi korunabilmesi ve işlenen suçların cezasız kalmaması için kabul edilen kanun teklifindeki hükümler güncel kanuna uyarlanacak. Ancak her ne kadar tüm bunlar sevindirici gelişmeler olsa da geç kalınmış bir gelişme olması ve denetim mekanizmasının şu an için zayıf olması, hükümlerin uygulanabilirliği hakkında soru işaretleri yaratmakta ve okları bu hükümleri uygulaması gereken yargıya çevirmektedir. Çünkü bu hükümler ancak yargı organlarınca icra edildiği zaman hayvanlara karşı işlenen suçlar azalacak ve yaptırımlar artacaktır.